De tweede helft

Het maken van een goed interview bestaat feitelijk uit twee helften: het afnemen van een interview en de uitwerking ervan. Voor de eerste helft ben je deels afhankelijk van je gast, maar kun je er door een aantal slimme ‘trucs’ voor zorgen dat je het beste uit hem of haar haalt en dat je een mooie berg aan informatie verzamelt waaruit je kunt putten om een mooi verhaal te maken. Eerder gaf ik al een aantal tips voor het afnemen van een interview. Hier volgen tips voor het tweede deel: de uitwerking. Hieronder licht ik iedere tip verder toe. Nota bene: deze tips zijn vooral van toepassing op interviews waarbij de geïnterviewde in meer of mindere mate centraal staat, waarbij dus sprake is van een persoonlijk element. Voor interviews die puur dienen om informatie op te halen en waarbij de geïnterviewde van ondergeschikt belang is, gelden deze tips in principe minder.

• Werk het interview zo snel mogelijk uit
• Zorg dat het interview leest als een echt gesprek
• Schets iets van de sfeer waarin het gesprek plaatsvindt
• Gebruik (signaal)woorden die uitnodigen om verder te lezen
• Zoek een rode draad en rijg de antwoorden logisch aan elkaar
• Beschrijf wat je bij een gast ziet gebeuren
• Kies een prikkelende quote
• Leg de concepttekst onderbouwd voor aan de geïnterviewde

Hieronder licht ik iedere tip toe.

Werk het interview zo snel mogelijk uit

Is je gesprek achter de rug en is het goed gegaan? Dat is natuurlijk prettig, maar dit is niet het moment om eens even lekker onderuit te zakken en te genieten van je eigen succes. Want ook al heb je driftig meegeschreven en heb je ook die mooie quote kunnen noteren, nú zit het gesprek nog in je hoofd en kun je ‘vers’ reproduceren wat je misschien niet hebt kunnen opschrijven. Bovendien kun je nu gebruik maken van het enthousiasme dat je misschien voelt omdat je gesprek goed lukte. Morgen is die gegarandeerd wegeëbt en kost het je meer moeite om die goede sfeer waarin het gesprek plaatsvond op te roepen.

Zorg dat het interview leest als een echt gesprek

Bij een goed uitgewerkt interview zou je de indruk kunnen krijgen dat wat je leest een precieze weergave is van het gesprek dat er heeft plaatsgevonden. Dat kan worden versterkt door toevoegingen als ‘Wanneer er een serveerster voorbij loopt, houdt X haar tegen. Ik schud van nee wanneer hij me vragend aankijkt. “Nog een glas rode wijn alstjeblieft,” zegt hij tegen de vrouw waarna hij zich weer tot mij wendt. “Wat was je vraag ook alweer?”’. Je ziet het letterlijk voor je, wat de indruk verder kan voeden dat wat je leest een 1 op 1-representatie is van wat er is gezegd. Dat is natuurlijk niet zo. Sterker nog: wanneer een interview een exacte gespreksweergave lijkt, is er vermoedelijk veel tijd in gestoken om het zo te laten lijken. Schrijven is immers een ambacht en voor het uitwerken van een interview geldt dat net zo. Als maker van een interview zit de uitdaging er in om een zo ‘echt’ mogelijk gesprek te schetsen (alsof je er als lezer bij bent) en tegelijkertijd een verhaal op te tekenen waarin de geïnterviewde zich helemaal herkent.

Schets iets van de sfeer waarin het gesprek plaatsvindt

Je kunt de beleving als lezer bij het gesprek aanwezig te zijn verder aanwakkeren, door aan het begin of tussendoor te refereren aan de setting waarin het interview plaatsvindt. Wanneer je voor je ziet waar en in welke omstandigheden een gesprek plaatsvindt, ben je vanzelf al meer betrokken bij het interview en eerder geneigd om verder te lezen dan wanneer je alleen een staccato opsomming van vragen en antwoorden onder ogen krijgt. Benoem het wanneer je in een bruine kroeg zit en de warmte voelt van het open haardje even verderop of wanneer je je in een weelderige tuin bevindt en het ruisen hoort van takken die door de wind zachtjes heen en weer zwiepen. Zit je in een minder inspirerende omgeving ais bijvoorbeeld een klaslokaal, benoem dan het gestommel in het lokaal naast jullie of het rumoer op de gang omdat het pauze is.

Gebruik (signaal)woorden die uitnodigen om verder te lezen

Om de aandacht van je lezer vast te houden, kun je subtiel gebruik maken van woorden die de nieuwsgierigheid prikkelen en waarbij je als lezer onbewust denkt: ‘O ja, hoe dan of wat dan?’. Afhankelijk van waar je interview over gaat, kun je daarbij denken aan

• woorden, termen en uitdrukkingen die appelleren aan iets dat afwijkt van de norm/middelmaat of van wat onder nomale omstandigheden mag worden verwacht. Voorbeelden zijn ‘enorm’, ‘gigantisch’, ‘verrassend’, ‘schokkend’, ‘overdreven’, ‘onverwacht’, ‘ongelofelijk’, ‘gewaagd’, ‘verbazingwekkend’, ‘een gedurfde stap’, ‘tot recordhoogte’, ‘een onverwachte wending’, ‘berouwvol’ en ‘vriend en vijand verrassen’
• woorden, termen en uitdrukkingen die in postieve zin ergens aan appelleren. Voorbeelden zijn ‘prachtig’, ‘geweldig’, ‘schitterend’, ‘tot tranen geroerd’, ‘in de wolken’, ‘super’, ‘fantastisch’ en ‘buitenaards’
• woorden, termen en uitdrukkingen die in negatieve zin ergens aan appelleren. Voorbeelden zijn ‘verschrikkelijk’, ‘vreselijk’, ‘afschuwelijk’, ‘een enorme klap’, ‘afgang’ en ‘er compleet doorheen zitten’

Probeer wel te doseren met dit soort woorden. Wanneer je er mee uitschiet, bestaat het risico dat je interview een Privé- of Storyachtige uitstraling krijgt.

Zoek een rode draad en rijg de antwoorden logisch aan elkaar

Het lastigste moment bij het uitwerken van een interview is misschien wel het moment dat je klaar zit voor een wit scherm met een schrift vol aantekeningen. Je hebt een schat aan informatie en leuke quotes opgehaald, maar hoe ga je nu in godsnaam verder? Trap in ieder geval niet in de val dat de volgorde waarin je het interview hebt gehouden ook de exacte volgorde moet zijn van jouw uit te werken verhaal. Uit ervaring weet ik dat dat in de regel niet het meest samenhangende stuk tekst ooit oplevert. Het is niet onwaarschijnlijk dat het in het gesprek diverse kanten op is gegaan – soms moest je waarschijnlijk ergens op doorvragen om vervolgens weer terug te grijpen op je vragenlijst en schoot je vervolgens weer een heel andere vraag in gedachten. Zou je die volgorde aanhouden, dan krijg je eerder een los zand-verhaal dan een logische ketting van informatie. De oplossing: zo’n ketting rijgen. Dat doe je door alle informatie die je hebt opgehaald zo door elkaar te husselen dat er ‘ineens’ een lijn in zit.

De puzzel leggen

In feite komt het er op neer dat je een puzzel legt: wanneer jouw geïnterviewde eerst A zegt, moet je zoeken naar een stuk informatie dat daar als B logisch op kan volgen. Legt de geïnterviewde bijvoorbeeld pas verderop in jouw aantekeningen uit wat hij nu eigenlijk met A bedoelt, dan is het zaak die informatie naar voren te halen en daar B van te maken. Zo ga je verder op zoek naar C (Heb je daar ook een voorbeeld van?), D (Tot zover even X. Maar hoe zit het dan met Y?) enzovoorts. Het geeft daarbij niet dat je in je geschreven versie misschien vragen stelt die je in het gesprek niet letterlijk zo aan de geïnterviewde hebt voorgelegd. Zolang het antwoord op de vraag wel door de geïnterviewde is uitgesproken. Zelf iets verzinnen om een beter verhaal te krijgen is uiteraard niet de bedoeling.

Beschrijf wat je bij een gast ziet gebeuren

In een interview kan het wel eens schuren of kan iemand emotioneel worden. Op camera komt dat meteen over en interpreteer je een antwoord van iemand die overduidelijk kwaad wordt of juist volschiet anders dan wanneer je zijn of haar letterlijke antwoord zonder context van beeldscherm of papier leest. Wanneer je geïnterviewde duidelijk ergens door is geraakt, is dat feitelijk onderdeel van het verhaal dat je probeert op te tekenen. Dit zou derhalve niet compleet zijn zonder dat je dit benoemt: ‘Zijn ogen schieten vuur’, ‘Hij reageert als door een wesp gestoken’, ‘Haar blik verstart’, ‘Er komt een zakdoekje tevoorschijn’, ‘Hij pinkt een traan weg’. Heb je in het gesprek letterlijk gevraagd wat er bij iemand gebeurde? Gebruik dat dan (ook): ‘Ik merk dat u geërgerd bent’, ‘Waarom wordt u nu boos?’, ‘Het raakt je, zie ik’, ‘Wat gebeurt er nu?’, ‘Wat emotioneert je nu zo?’.

Kies een prikkelende quote

Een goed interview bevat als het goed is één of meerdere prikkelende quotes waarmee je potentieel geïnteresseerden nieuwsgierig kunt maken om jouw artikel te lezen. Afhankelijk van waar jouw stuk wordt gepubliceerd, kun je zo’n quote laten terugkomen in de uiteindelijke tekst (als inzetje), in de inhoudsopgave en/of in een social-media post waarin aandacht voor jouw interview wordt gegenereerd.

Leg de concepttekst onderbouwd voor aan de geïnterviewde

Een niet te vergeten en niet te onderschatten laatste tip. Je kunt het eigenlijk niet maken om een tekst te publiceren zonder dat je geïnterviewde zelf eerst heeft gezien en de kans heeft gekregen om te reageren. Leg in je begeleidende mail of telefoontje uit wat je overwegingen zijn geweest om de tekst zo op te stellen zoals die is geworden, waarom je die ene vraag misschien niet letterlijk zo hebt gesteld maar het je goed leek deze toch in deze vorm op te nemen, … Wanneer je goed onderbouwt waarom je bepaalde keuzes hebt gemaakt, voorkom je vragen en onnodig heen-en-weer gemail waar veel tijd in gaat zitten. Ook heel belangrijk: vraag of je geïnterviewde er eventuele onjuistheden wil uithalen en benadruk dat het daarbij niet de bedoeling is om formuleringen aan te passen wanneer iets wel gewoon klopt. Jij hebt bewust een bepaalde stijl en manier van formuleren gekozen (actief in plaats van passief, concreet in plaats van abstract, …) en dat kan ruw worden onderbroken wanneer iemand dat ‘verbetert’ met een andere stijl.  

Dat waren ze. Nog een keer lezen welke tips ik heb voor het afnemen van een interview (de eerste helft)? Lees dan mijn eerdere blog Het afnemen van een interview: 10 nuttige tips. Succes!