Het beste uit je gast halen

Of iets een goed interview wordt, hangt voor zeker de helft af van hoe je het zelf uitwerkt. Wanneer je goed kunt schrijven, kun je van een interview dat misschien wat stroef liep toch iets heel aardigs maken. Andersom geldt dat veel minder: je kunt nog zo’n geweldig gesprek met iemand hebben gehad, maar wanneer je geen schrijftalent bezit zul je waarschijnlijk geen lezenswaardig interview opleveren. Het hangt dus voor een belangrijk deel van jou als maker af in hoeverre het interview dat je maakt je lezerspubliek kan bekoren. Hoe goed je echter ook kunt schrijven, die andere helft is minstens zo belangrijk. Wie geen boeiende informatie uit zijn gast weet te halen, heeft immers weinig munitie om een goed verhaal te kunnen opbouwen. Tien tips voor het afnemen van een interview.

• Bereid je goed voor, maar niet te goed
• Wees ontspannen
• Spreek vooraf uit wat je werkwijze is
• Neem een open houding aan
• Probeer het gesprek te sturen
• Luister en vraag door (1 en 2)
• Wees ondervrager en geen gesprekspartner
• Zorg dat je geen open eindjes overhoudt…
• …en anders kun je altijd nog even nabellen

Hieronder licht ik iedere tip toe.

Bereid je goed voor, maar niet te goed

Totaal blanco een interview ingaan is niet aan te bevelen. Wanneer je in gesprek gaat over een onderwerp waar je niet zoveel vanaf weet, is het handig om in ieder geval  kennis over de basis op te doen. Het voorkomt dat je om de andere zin die iemand uitspreekt moet vragen waar hij of zij het over heeft. Voor het verloop van het interview is dat niet bevorderlijk. Je gast kan daarbij ook nog eens geïrriteerd raken over ‘zo weinig voorbereiding’. Aan de andere kant: graaf je ook weer niet helemaal in tijdens je voorbereiding. Het is in de meeste gevallen niet nodig om een uitspraak aan te halen die iemand een jaar of elf geleden zou hebben gedaan tijdens een interview met de Bakkeveense Courant. Een gesprek kan zijn spontaniteit verliezen wanneer je te graag wilt laten zien hoe goed je je hebt voorbereid.

Wees ontspannen

Tuurlijk, ik voel ook altijd nog een lichte spanning wanneer ik iemand ga interviewen. Dat hoort erbij en houdt je scherp. Maar je zenuwachtig maken of ronduit nerveus zijn: dat hoeft echt niet. Bedenk dat jouw gast het waarschijnlijk net zo spannend vind als jij. Hij of zij heeft geen enkele controle op wat komen gaat en moet maar afwachten wat er gaat gebeuren. Jij ben tenminste nog in charge! Bovendien: het is voor veel mensen een eer dat ze worden geïnterviewd. Denk dus niet dat je iemands kostbare tijd zit te verdoen.

Spreek vooraf uit wat je werkwijze is

Vertel bijvoorbeeld dat je een vragenlijst hebt voorbereid, maar dat je ervaring is dat een gesprek vaak anders verloopt dan je van tevoren had bedacht en dat dat helemaal prima is. Zo laat je zien dat je de touwtjes niet volledig in handen hebt en dat kan iemand die mogelijk datzelfde gevoel ervaart, geruststellen. Jullie gaan samen het avontuur aan. Je kunt ook vertellen dat je mogelijk meer gaat vragen dan in het uiteindelijke interview terecht komt en dat dat dient om jouw voldoende munitie te geven een goed verhaal te maken. Je doet daarmee aan verwachtingsmanagement en voorkomt mogelijke latere teleurstellingen als iemand niet zijn of haar volledige verhaal ziet weerspiegelt. Gaat het interview over een specialistisch onderwerp waar je gast veel van weet? Verzoek hem of haar dan om zo weinig mogelijk jargon of abstracties te gebruiken. Doe je ‘dommer’ voor dan je bent en zeg dat je soms misschien een simpele vraag zal stellen, maar dat je het antwoord liever van je gast hoort in plaats van dat je het zelf invult. Dit alles maakt het voor jou makkelijker om het interview af te nemen en het komt het uiteindelijke verhaal ten goede.

Neem een open houding aan

Laat je gast shinen! Je zult het meeste uit iemand krijgen wanneer je je gast de ruimte geeft en hem of haar het gevoel geeft dat je oprecht geïnteresseerd bent in wat hij of zij te vertellen heeft. Bevestig dat af en toe tijdens het interview (‘Echt?’ ‘Wat bijzonder!’ ‘Kun je daar iets meer over vertellen?’) en blijf hem of haar aankijken. Voor een goed gesprek is het dodelijk wanneer jouw blik afdwaalt naar iets anders en je je gast het gevoel geeft dat wat hij of zij zegt kennelijk niet boeiend is. Iemand die zich net open heeft gesteld, kan zich dan weer sluiten als een oester. Ben je druk met meeschrijven en lukt het niet altijd om iemand aan te kijken tijdens het gesprek, benoem dat dan.

Probeer het gesprek te sturen

Hou in het oog wat het doel van het interview is: dat jij een mooi verhaal gaat maken en dat je uit je gast wilt halen wat je nodig hebt om dat verhaal te maken. De meeste mensen vinden het heel bijzonder om te worden geïnterviewd en zullen geneigd zijn om veel te vertellen. Voor jou is dat op zich fijn, tot het moment dat iemand afslagen gaat nemen die voor jouw verhaal niet relevant zijn. Vooral wanneer je maar beperkt de tijd hebt voor het interview, moet je dan niet bang zijn om in te grijpen: ‘Dat klinkt interessant, maar ik wil graag even terug naar…’. Wanneer iemand maar door orakelt is dat misschien lastig, maar hou voor ogen dat het naderhand voor jou lastig is wanneer je niet de info hebt kunnen ophalen die je nodig hebt voor je verhaal. Je kunt irrelevante terzijdes ook opvangen door je gast van tevoren te vragen zich zoveel mogelijk bij de beantwoording van de vragen te houden (‘gezien de beperkte tijd’ bijvoorbeeld). En door aan te geven dat er aan het einde ruimte is om zaken te noemen die hij/zij graag nog kwijt wil.

Luister en vraag door (1)

Het mooiste in een interview is vaak iets dat je niet hebt voorbereid en dat voortkomt uit een terloopse opmerking die een geïnterviewde maakt. Hou dus niet tezeer aan je vragenlijstje vast en wees niet bang om het gesprek een andere kant op te laten gaan wanneer je voelt dat er iets komt dat jouw verhaal kan versterken. In bijvoorbeeld een interview over de bestrijding van kindermishandeling kun je het niet laten liggen wanneer iemand tussen neus en lippen door zegt dat hij vroeger ook het nodige heeft meegemaakt. Wanneer het zo persoonlijk wordt, kan het best moeilijk zijn om door te vragen, maar heb je als maker wel een mooi ‘puzzelstukje’ waarmee je een verhaal compleet kunt maken. Bovendien: terloopse opmerkingen worden meestal niet zomaar gemaakt. In de regel is het een uitnodiging om hierop door te vragen omdat iemand zijn of haar verhaal kwijt wil.

Luister en vraag door (2)

Wanneer iemand vol passie over zijn of haar vak vertelt, of over een onderwerp waar hij of zij veel van weet, gebeurt het vroeg of laat dat die persoon dingen vertelt die voor hem of haar vanzelsprekend zijn. Dan is het opletten, vooral wanneer jouw interview is bedoeld voor een doelgroep die weinig of misschien wel niets van het onderwerp weet. Wees niet bang om iemand te onderbreken en te vragen wat hij of zij precies bedoelt. En om er (nog eens) op te wijzen dat het uiteindelijke verhaal is bedoeld voor een pubiek dat vrijwel leek is. En dat jij dat tot op zekere hoogte ook bent. Vraag ook om voorbeeden om iets te verduidelijken. Voorbeelden zijn vaak goud omdat iets in één klap begrijpelijk wordt.

Wees ondervrager, geen gesprekspartner

Een gewoon gesprek is in de regel tweerichtingsverkeer, waarbij alle deelnemers dezelfde ‘status’ hebben en evenveel aan het gesprek kunnen toevoegen. Een interview is geen gewoon gesprek. In een interview staat jouw gast centraal en is jouw rol vragen stellen. Wat jouw eigen ervaringen ergens mee zijn, is niet relevant en kun je dus het beste achterwege laten. Ook niet doen: invullen of aanvullen wat je gast zegt (‘Je bedoelt dus te zeggen dat…’). Je stuurt daarmee de uitkomst van het interview en krijgt mogelijk een antwoord dat uit je eigen mond had kunnen komen. Vraag in plaats daarvan door wat iemand precies bedoelt. Of blijf gewoon even stil. Stiltes zijn soms ongemakkelijk, maar zijn voor je gast een aanmoediging om verder uit te leggen wat hij of zij bedoelt. Soms leveren stiltes ook onverwachte ontboezemingen op die er niet waren geweest wanneer jij had doorgerateld.

Zorg dat je geen open eindjes overhoudt…

Laat geen vragen onbeantwoord. Niets zo vervelend voor een lezer om het gevoel te hebben dat het verhaal niet goed is afgerond. Vraag door wanneer iemand bijvoorbeeld een boude stelling poneert (‘O ja, waarom vind je dat?’) of iets vertelt dat je niet helemaal duidelijk is. Grote kans dat dit laatste ook voor je lezers geldt. Een handig gereedschap om een verhaal rond te krijgen is het journalistieke principe van de 5 W’s: wat, wie, waar, wanneer en waarom. ‘Hoe’ hoort daar eigenlijk ook bij.

…en anders kun je altijd nog even nabellen

Trap niet in de valkuil dat je tijdens de interviewsessie alles compleet moet hebben en dat je het daarmee moet doen. Als het goed is heb je nog nadien nog een aantal een keer contact met je gast (onder meer voor een check op onjuistheden) en dan is het prima om bij wijze van nabrander nog één of twee vragen te stellen die naderhand bij je opkwamen. Of waarvoor je het antwoord nodig hebt om je verhaal rond te kunnen maken.

Tot zover de tips over de eerste helft. Voor de tweede helft heb ik ook diverse tips. Lees daarvoor de blog die daaraan is gewijd:

• Het uitwerken van een interview: 8 nuttige tips